De Notenkraker: het wel bekendste product uit het Ertsgebergte

De originele notenkraker is wereldwijd wel de bekendste vertegenwoordiger van de volkskunst uit het Ertsgebergte.
De al sinds 1870 gemaakte notenkrakers zijn aanvankelijk allemaal militaire figuren die kleurrijk geschilderd worden met de bekende grimmige gezichtsuitdrukking.
De laatste jaren treden steeds meer andere figuren ten tonele zoals beroepen, hobbies, kerst- en sneeuwmannen etc.
De notenkraker wordt in het Ertsgebergte tot op de dag van vandaag in traditionele en kwalitatief hoogwaardige handwerkkunst vervaardigd.
Al wordt de markt de laatste jaren overspoelt met aziatische producten: het verschil is qua degelijkheid en uiterlijk nog duidellijk te zien.

Een stukje historie....

Dekoratieve, houten notenkrakers zijn er al vanaf de 18e eeuw.
Het uiterlijk van deze notenkrakers was verschillend voor diverse regio's: in Beieren waren de motieven oosters, terwijl in het Italiaanse Zuid-Tirool de notenkrakers grappige, gezellige types waren, vooral gemaakt voor kinderen.
Nadat in het Saksische Ertsgebergte de zilvermijnen leeg raakten en daardoor de bergbouw niet meer als inkomstenbron kon dienen, zijn berglieden en handwerkers begonnen om zich te bekwamen in de houtsnijkunst.
Zo ontstonden, naast andere wereldwijd bekende traditie-objecten van de volkskunst uit het Ertsgebergte ook de notenkrakers.

De tradiotionele notenkrakers worden in het Ertsgebergte sinds het midden van de 19e eeuw gemaakt.
Door de techniek van het houtdraaien (drechseln) werden al snel grotere aantallen notenkrakers geproduceerd en kon daardoor de prijs relatief laag blijven, waardoor het verspreidingsgebied van de notenkrakers in rap tempo groeide.

De bedenker van de eerste notenkraker uit het Ertsgebergte was Wilhelm Friedrich Füchtner (1844-1923) uit Sieffen (dit zijn De Harde Jongens). We schrijven het jaar 1870.
Hij gebruikte daarbij een afbeelding uit een prentenboek: "König Nussknacker und der arme Reinhold", een boek van Dr. Heinrich Hoffmann uit 1851.
Dit boek is het aangrijpende verhaal van een arm, ziek jongetje dat in zijn droom met kerst door een notenkraker door een speelgoedwereld wordt rondgeleid. Als hij de volgende ochtend wakker wordt, ligt al het speelgoed onder de kerstboom en hij wordt weer gezond.
Dit verhaal legt voor het eerst verband tussen de kersttijd en een houten notenkraker.

Maar ook in andere beroemde werken in de kunst en literatuur werd de notenkraker graag en veel gethematiseerd.
Wat te denken van het sprookje "De Notenkraker en de Muizenkoning" van E.T.A. Hoffmann, waar het wereldberoemde ballet van Pjotr Iljitsj Tsjaikovski, de Notenkraker Suite op gebaseerd is.
Vooral deze laatste heeft een belangrijk aandeel gehad aan de bekendheid van de klassieke notenkraker uit het Ertsgebergte.
Halverwege de 20e eeuw begonnen vooral buiten Duitsland vele liefhebbers van de volkskunst uit het Ertsgebergte de notenkrakers te verzamelen.

Het traditionele uiterlijk van de notenkrakers was er een van gezag en macht. 
Door het wegvallen van de inkomsten uit de zilvermijnen hadden zij "een harde noot te kraken".
Eigenlijk moesten de notenkrakers in hun wezen ontzag en autoriteit uitstralen, vandaar hun grimmige blik.
Soldaten, officieren en koningen, figuren die angst inboezemden.
Later werden de notenkrakers ook wat losser in hun voorstelling, zelfs karikaturen.
Napoleon Bonaparte en Von Bismarck waren de eerste slachtoffers. Later volgden Theodor Roosevelt en George Washington.

Inmiddels werden steeds bekendere personen als notenkraker ingezet, zoals Martin Luther, Albert Einstein, Columbus en zelfs Paus Benediktus XVI.
De traditionele notenkrakers uit het Ertsgebergte worden in meer dan 100 verschillende handelingen in noeste handenarbeid samengesteld. De felle en vrolijke kleurtjes worden handmatig aangebracht.

Dus ja, als het niet machinaal in massaproductie zoals in China wordt geproduceerd, hangt daar een prijskaartje aan. 

Maar dankzij onze originele notenkrakers uit het Ertsgebergte wordt de Kersttijd weer een stuk gezelliger.
Onze notenkrakers zijn door hun traditie en hoge kwaliteit wereldwijd een zeer gewild verzamelobject, van vader op zoon of moeder op dochter.

En tot slot; zie hier het verschil tussen vakwerk en de goedkope imitaties uit Azië van... tja noem de ketens maar op.